Özbekistan'a aşık - Kyuzo Kato

seçkin bir bilim adamı, arkeolog, Japonya Ulusal Etnoloji Müzesi'nin onursal profesörü, “Dustlik” madalyası sahibi, ve Termez şehrinin fahri vatandaşı Kyuzo Kato bir keresinde Özbek gazetecilere verdiği röportajda: “Ben bir Japonum, Özbekistan'ı ikinci vatanım olarak görüyorum, bu ülkenin fahri vatandaşı olmaktan gurur duyuyorum…”, demişti.

Kyuzo Kato, 18 Mayıs 1922'de Japonya'da doğdu. Tokyo'da Sofya Üniversitesi'ne kaydolarak Yabancı Diller Bölümü'nde Alman filolojisi okudu.

Otobiyografisinde “O zamanlar, akranlarımın çoğu gibi felsefeyle ilgileniyordum: içinde manevi destek ve bu anlaşılmaz yaşamın anlamını arıyordum” diye yazmıştır.

Üçüncü sınıftayken Mançurya'daki orduya gönderildi, istihkam okulundan mezun oldu, 252. istihkam taburunda subay oldu. 17 Ağustos 1945'te, İmparator Hirohito'nun “Askerlere ve Denizcilere” emri yayınlandı, ardından Japon ordusu direnişi bıraktı ve teslim olmaya başladı. Teğmen Kyuzo Kato da yakalandı.

Dört yıl içinde Kyuzo Kato, Doğu Sibirya ve Uzak Doğu'nun çeşitli bölgelerinde bir düzineden fazla savaş esiri kampını değiştirdi.

Kato Kyuzo 17 Nisan 1950'de memleketine döndü. Üniversitenin üçüncü sınıfına tekrar devam etti ve mezun olduktan sonra ilk bilimsel araştırmasına başladığı en büyük ansiklopedik yayınevi Heibongsha'da çalışmaya başladı.

Kato Kyuzo bilimsel çalışmalarında Orta Asya’ya özel bir yer ayırdı. 2001 yılında Tokai Üniversitesi yayınevinde, kalıntıları Afgan eyaleti Kunduz'da Amu Darya ve Kokchi'nin birleştiği yerde bulunan Yunan-Baktriya şehrine adanmış "Ay-Hanum" monografisini yayınladı. Yerleşim, Orta Asya'daki Helenistik kültürün eşsiz bir anıtıdır. Yirminci yüzyılın son on yıllarında, Kato Kyudzo, ülkenin güneyinde, Surhanderya kıyılarında, başkenti tam olarak Dalverzintepa topraklarında bulunan Özbekistan'da (MÖ III-II yüzyıllar - MS I-II yüzyıllar) Kuşan hanedanının Budist kalıntılarının kazılarına başladı.

Bildiğiniz gibi Orta Asya topraklarında Budizm'i benimseyen ve bu dünya dinini devlet dini olarak kabul eden Kuşan hükümdarları olmuştur. 1998 yılında Termez yakınlarındaki Budist anıtı Karatepa ve Fayaztepe kazılarında kendi çalışmalarına başlayan bilim adamı, o zamandan beri yılda iki kez, ilkbahar ve sonbaharda, arkeolojik araştırmalara devam etmek için Özbekistan'a geldi. Uzun yıllar boyunca, Profesör Kato, Dalverzintepa yerleşiminin (Surhanderya bölgesindeki Şörçi şehri yakınında) Budist anıtları üzerindeki Özbek-Japon uluslararası arkeolojik keşif araştırma ekibini yönetti.

Kato'nun bilimsel faaliyetinin sonuçları "Dalvarzintepa Yerleşimi", "Güney Özbekistan'ın Eski Eserleri" kitaplarında sunulmaktadır. Onlarda, bir Japon arkeolog, Orta Asya'da erken Budizm'in yayılmasının tarihini anlatıyor.

Termez şehrinin onursal vatandaşı, aynı zamanda "İpek Yolu'nun kavşağında", "Avrasya medeniyetinde yolculuk", "Orta Asya'nın seçkin insanları" da dahil olmak üzere birçok araştırma makalesinin yazarıydı. Özbekistan tarihiyle ilgili okul ders kitapları bile onun özenli çalışmalarını anlatıyor.

25 yılı aşkın bir süredir bilim adamı, Özbekistan Bilimler Akademisi ve diğer bilim kurumları ile yakın işbirliği içinde çalıştı, çeşitli projelerde yer aldı ve eşsiz ülkemizde arkeolojik kazılar yaptı.

Kyuzo Kato, bölgemizin antik tarihine gerçek bir ilgi gösteren ve Japonya ile ülkemiz arasındaki çok yönlü işbirliğinin yoğunlaştırılmasının destekçisi olan Güneşin doğduğu ülkenin ilk bilim adamlarından biriydi.

Seçkin bilim insanı, 12 Eylül 2016 tarihinde Surhandarya bölgesinde 94 yaşında vefat etti.

Japon arkeolog Kato Kyuzo'nun Özbekistan'daki bilimsel faaliyetlerini sürdürmek için ülkemizin Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev, Kato Kyuzo (MIMIKK) uluslararası tarih müzesi kurma girişimini ortaya koydu. Bu müzenin Termez kentindeki Baht parkının topraklarında oluşturulması planlanıyor.