Bahouddin Naqshbandiy majmuasi

Bahouddin Naqshbandiy majmuasi Buxoroning chekkasida joylashgan diniy majmuadir. O‘rta Osiyodagi eng hurmatli avliyolardan biri Bahouddin Naqshbandiy Naqshbandiya tariqatining asoschisi bo‘lib, uning izdoshlari hozir Islom olami bo‘ylab tarqalib ketgan. Majmua Naqshbandiya tariqati ixlosmandlarining markazidir. Ushbu tariqat rahnamosi Shayx Bahouddin Naqshband 1389-yilda vafot etganlar va Buxoro yaqinidagi “ilohiy haqiqatni biladiganlar qal’asi” (hozirgi Kogon tumanida) - Qasri Orifon qishlog‘i yaqinida dafn etilganlar.

Avliyoning dafn etilgan joyidagi monumental majmua bir necha bor qayta ta’mirlangan, chunki Buxoroning har bir hukmdori majmuani qayta qurishni o‘z burchi deb bilgan. Majmua XVI asr o‘rtalarida shakllangan. 1544-yilda Abdulaziz tepasida o‘yilgan marmar panjarali alohida dahma qurdiradi. Vaqt o‘tishi bilan dahma Muzaffar xon va Hakim Qushbegi masjidlarining naqshinkor ayvonlari bilan o‘ralgan alohida hovlida joylashdi. Hovlining markazida uzoq yillar muqaddam S.M. Prokudin-Gorskiy tomonidan tasvirlangan rang-barang chortoq (saqoxona) yonida xovuz joylashgan.

Bugungi kunda u xuddi shu joyda, faqat yangilangan ko‘rinishda turibdi. Asr boshlarida Bahouddin Naqshbandiyning mozorida tiklash va obodonlashtirish ishlari olib borildi. Yangi ayvon qurilishi paytida qadimiy shunga o‘xshash inshootning qoldiqlari topildi. Ark an’anaviy etnik uslubda qayta qurilgan, ko‘k gumbazlar, o‘yilgan eshiklar va ustunlar o‘rnatilgan. Hovli bezakli ayvon bilan o‘ralgan bo‘lib, shiftida tekis ustunlar bilan birlashgan hayratlanarli darajada nafis naqshlar chizilgan.

Ikkinchi hovlida XVIII - XIX asrlarga oid yana bir qancha kichik inshootlar mavjud - kirish eshigi yonida ikkita masjid, pastak minora va kichik Islom maktabi. Masjid Buxoroning so‘nggi amiri Muhammad Olimxon ibn Abdulahadxonning bobosi Muzaffar ibn Nasrulloh tomonidan qurilgan. Keksalarning fikriga ko‘ra, ko‘plab ta’mirlarga qaramay, derazalardagi bezaklar XIX asrda ishlab chiqarilgan asl nusxadir. Minora va ayollar masjidi 1710-yillarda oxirgi Ashtarxoniylar xoni Abulfayzxonning onasi tomonidan qurdirilgan.

Ayollar masjidining o‘zi kichik va yorug‘. Sidirg‘a devor fonida shift qoplamasi alohida ajralib turadi. Butun majmua bir necha bor ta’mirlandi, shu jumladan Ayollar masjidi ham. Garchi odamlar va mahalliy aholi shiftning oltin naqshini XVIII asrning asl nusxasi deb da’vo qilsalar ham, bugungi kunda taqdim etilgan majmua ustalarning mashaqqatli mehnati natijasidir. Ayollar masjidi yonida yer osti buloqlarining “muqaddas suvi” oqadigan zamonaviy buloqlar mavjud. O‘tmishda minora yonida kichik quduq bo‘lgan.

Qayta qurish tufayli ba’zi hovlilar ayrim o‘zgarishlarga duch keldi. Ushbu majmuaning asosiy yodgorligi Abdulazizxon xonaqosi bo‘lib, u qiziqarli tarkibga ega: barcha tashqi devorlar tashqi tomondan ochiq, markaziy qism esa ikki qavatli hujralar bilan o‘ralgan. Bino qishloq joyda qurilgan va aylana landshaft uchun mo‘ljallangan.

Xonaqo g‘ayrioddiy gumbaz bilan bezatilgan bo‘lib, u shiftga o‘yilgan tashqi va ichki tomondan ko‘rinadigan kesishgan arkalarning mustahkam gardishiga asoslangan. Xonaqoda chuqur yo‘lak orqali o‘tiladigan zal mavjud, hujra esa burchakda joylashgan. O‘z davrining boshqa binolari singari, jihozlanish ham dekorativ nuqtai nazardan ayniqsa qiziq. Butun zal ulkan yorqin qizil fonga ega qirma bezak bilan qoplangan.

Dahmaning g‘arbiy qismida, xonaqoning janubiy jabhasi oldida, kulrang marmardan yasalgan xon maqbarasi bo‘lgan ulkan qabriston paydo bo‘lgan. Buxoroning so‘nggi amiri Sayid Olimxon qabriston yonida bir nechta jamoat binolarini, shu jumladan keng mehmon uyi va katta hammom qurdi. Buxoro darvozasidan Shayx Bahouddinning mozorigacha bo‘lgan yo‘l 1827-yilda Nasrullohxonning buyrug‘i bilan qurilgan.

Katta hovlining markazida o‘rdaklar va g‘ozlar suv ustida betashvish suzib yuradigan hovuz joylashgan. Ma’lumki, Shayx Bahouddin Naqshbandiy shogirdlariga amallari va va’zlarini yozishni taqiqlaganlar. Solnomalarning aksariyati uning o‘limidan keyin yaratilgan va haqiqatdan ancha yiroqlashib ketgan. Faktlar yoki tarixiy yozuvlar bilan tasdiqlanmagan ko‘plab uydirma hikoyalar mavjud.

Bahouddin Naqshbandiy bobosidan so‘fiylikka qiziqishni meros qilib oldi. Bolaning birinchi ma’naviy ustozi Buxoro avliyolarining ma’rifiy zanjirida beshinchi bo‘lgan Hojagon mazhabining vakili, taniqli so‘fiy Xoja Muhammad Boboyi Samosiy (1259-1354) edi. Keyin u yosh Bahouddinni Shayx Said Amir Kulol huzuriga o‘qishni davom ettirish uchun yubordi. O‘z navbatida, yosh izdoshining xohish-istaklarining jiddiyligini ko‘rib, Shayx uni Xojagon so‘fiy mazhabi bilan tanishtirdi.

3 yil davomida Bahouddin Muqaddas shahar bo‘ylab sayohat qildi. Buxoroga qaytib, u o‘zining “Islom pokligi haqidagi dunyoqarashini” to‘liq rivojlantirdi. Naqshbandiya tariqati asosini tashkil etuvchi jim zikr Abdulholiq G‘ijduvoniyni talqin qilish va o‘qitishning sakkizta asosiy qoidalariga Bahouddin o‘zining 3 qoidasini qo‘shadi. Naqshbandiyada oʻzini oʻzi nazorat qilib borish, olgan bilimlarini dilda mustahkamlash, umrning har bir damini savob ishga, har bir nafsni maʼnaviy kamolot uchun sarflash lozim deyiladi. “Vuqifi zamoniy” (muayyan vaqtda toʻxtab oʻzini tekshirish), “vuqufi adadiy” (ishlarini sarhisob qilib tekshirish), “vuqufi qalbiy” (qalb amallari qanday boʻlayotganligini toʻxtab, tekshirib borish) kabi shiorlar (“qudsiy soʻzlar”) ham ana shu nazorat usuliga kiradi. Naqshbandiya, shu tariqa, tasavvufni islom shariati va paygʻambar sunnati bilan yanada mustahkamroq bogʻladi. “Urvatul vusqo”, yaʼni barcha ishda paygʻambar soʻzlari va ishlariga suyanish Naqshbandiya shiorlaridan biriga aylandi. Naqshbandiyada so‘fiylik isteʼdodiga ham eʼtibor berilgan, yaʼni baʼzi kishilarning men falon silsiladanman, nasl-nasabim falon-falonchilarga borib taqaladi, degan gaplariga Bahouddin Naqshband qarshi bo‘lganlar.

Ular rasm-rusumlar, odatlarni koʻr-koʻrona ado etish, riyo, soxta dindorlikni qoraladilar. Axloqiy poklik, qanoatli, sabrli boʻlish, ixtiyoriy faqirlik bilan Allohga intilish yuksak fazilat hisoblanadi. Shunday qilib, Buxoroda dunyoga mashhur Naqshbandiya tariqati shakllana boshladi. Bahouddin ko‘p vaqtini so‘fiy adabiyotlarini, shuningdek tarix va falsafa, matematika, astronomiya, tibbiyot haqidagi kitoblarni o‘qishga sarflaydi.

So‘fiylik mohiyatini anglagan Bahouddin darveshona turmush tarzini qabul qilmaydi, darbadar yurmaydi va tilanchilik qilmaydi, aksincha u o‘zini haqiqiy hayotga to‘liq singdiradi. U ipak matolarini to‘qishda mohir bo‘lgan va ajoyib buyumlar yasagani uchun unga “Naqshband” laqabi berilgan. Hazrati Naqshband butun umrini o‘z xohishi bilan faqirlik va yo‘qsilliqda o‘tkazgan. Zero, bu tariqatning asl aqidasi – “Dil ba yor-u, dast-ba kor” – ya’ni “doimo ko‘ngling Allohda bo‘lsin, qo‘ling esa ishda”, degan g‘oyani ilgari suradi.

Uning ta’limotiga ko‘ra, Allohni anglash ruh orqali amalga oshiriladi va qo‘l doimo ishlashi kerak. Tariqatning ramzi – “Alloh” so‘zi bilan yurak. Uning sodda va qulay falsafasi Islom olamida keng tan olingan va bugungi kunda ham mashhur bo‘lib qolmoqda. Yilning har qanday faslida minglab ziyoratchilar, sayyohlar va musulmonlar to‘liq ismi Said Muhammad Bahouddin Naqshbandiy ibn Said Jaloliddin bo‘lgan Shayx Bahouddin ziyoratgohiga tashrif buyuradilar.

Izoh qoldirish

Fikr qoldirish uchun siz ijtimoiy tarmoqlar orqali kirishingiz kerak:


Tizimga kirish orqali siz qayta ishlashga rozilik bildirasiz Shaxsiy malumot