O‘zbek adabiyoti

10036

Siz kitob mutolaa qilishni yaxshi ko‘rasizmi? O‘zbek adabiyoti haqida nima deya olasiz? Biroz tarixdan gaplashsak. Azaldan O‘zbekiston xalqi tomonidan yaxshilik va yomonlik, o‘z yerlarining sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilgan qo‘rqmas pahlavonlar, shafqatsiz va shu bilan birga dono hukmdorlar haqida rang-barang afsonalar yaratilgan va og‘izdan-og‘izga ko‘chib borgan. Alpomish, Siyovush va Afrosiyob haqidagi mashhur afsonalar va xalq og‘zaki ijodining yana ko‘plab boshqa yorqin namunalari adabiyotimiz uchun zamin yaratdi.

O‘zbek adabiyoti tarixida hazil-mutoyiba uchun ham joy topilgan. Xalq ijodida latifa janri paydo bo‘ldi. Xalq orasidagi kulgili voqealar qahramoni bo‘lgan Xo‘ja Nasriddin Afandi – shahar boylari va hukmdorlari bilan mohirona hiylalarning komik obraz dunyo miqyosida shon-shuhratga sazovor bo‘ldi.

Hero of comic stories Nasruddin Afandi

Shuningdek, syujetlari o‘zbek adabiyoti klassiklari tomonidan to‘plangan xalq folklor asarlari: "Tohir va Zuhra", "Farhod va Shirin", "Layli va Majnun" va boshqalar ham nihoyatda qiziqarlidir.

Temuriylar davrida buyuk shoir va davlat arbobi, o‘zbek adabiyoti va ijodiyoti asoschisi Alisher Navoiy (1441-1501) adabiyotda katta rol o‘ynadi. Uning bebaho qo‘lyozmalari hanuzgacha Davlat Ermitaji, Luvr va Britaniya muzeyi kabi dunyoga mashhur ko‘plab muzeylarning qo‘lyozmalar fondlarida saqlanmoqda va jahonning ko‘plab tillariga tarjima qilingan.

Alisher Navoi (1441-1501)

Mashhur mualliflarning asarlarida O‘zbekistonning turli davrlaridagi tarixiy voqealarni o‘qish mumkin. Masalan, "Boburnoma" asarida Zahiriddin Bobur (1483-1530) ikki imperiya - Temuriylar va Boburiylar hukmronligi davridagi mamlakat hayotini tasvirlaydi.

14-asrdan boshlab Samarqand, Buxoro, Farg‘ona vodiysi va Xorazm shaharlari O‘rta Osiyoning muhim adabiyot markazlari bo‘lib kelgan. Bu yerda she’riyat va badiiy mahorat jadal rivojlandi. Ayniqsa, Jomiy (1414-1492), Lutfiy (1367-1466), Mashrab (1653-1711), Ogahiy (1809-1874) juda mashhur bo‘lishgan. Taniqli shoiralar Nodira (1792-1842), Uvaysiy (1780-1845) va Mahzuna ham o‘zbek ayollar she’riyatiga bebaho hissa qo‘shganlar.

20-asr boshlarida Muhammad Sharif Gulxaniy, Ogahiy, Muqimiy, Zavqiy, Furqat, Abdulla Qodiriy, Fitrat, Hamza o‘zlarining eng yaxshi asarlarini yaratib, o‘zbek adabiyotida ijtimoiy realizm asoslarini yaratdilar va unga ijtimoiy-siyosiy mavzularni kiritdilar.

Bizning zamonamiz asarlari orasida Abdulla Qahhor, G‘afur G‘ulom, Oybek, Erkin Vohidov, Abdulla Oripov va boshqa ko‘plab yozuvchilarning asarlarini o‘qishni maslahat beramiz, bular juda qiziqarli va maroq bilan o‘qiladigan asarlardir.

Ulashish: