Qo‘qon shoiralari

9426

Aytishlaricha, sharq ayoli nazokat, donolik, kamtarlik andozasidir. U yoqimli gul kabi barchaga go‘zalligini, muhabbatini va mehrini beradi. Har bir sharq ayoli noyob va iste’dodlidir. O'zbek she’riyatida bir guruh Qo‘qon shoiralari sharq ayollarining go‘zalligini kuylagan. Ulardan ba’zilari murakkab taqdirni boshdan kechirdilar, biroq ular qoldirishga muvaffaq bo‘lgan izi juda yorqindir. Ularning she’rlaridan iqtiboslar keltiriladi, tarjimayi hollari o‘rganiladi. Nodira, Uvaysiy, Anbar otin, Mahzodabegim, Mahzuna, Mushtariy va boshqalar tog‘ zumradi singari noyob, lekin juda qadrlidir.

Qo‘qon – Farg‘ona vodiysidagi butun dunyoga ma’lum bo‘lgan eng qadimiy shahar. Ushbu shahar bir vaqtlar madaniy dunyoning markazi bo‘lgan. Bu yerdan savdo yo‘llari o‘tgan, Qo‘qon xonligi gullab-yashnagan. Qo‘qon hukmdorlari ilm-fan va adabiyotning rivojlanishi uchun barcha sharoitlarni yaratganlar. Shunday xonlardan biri Umarxonning xotini Nodira edi.

Nodira (1792-1842) - o‘zbek adabiyotida alohida o‘rin tutgan taniqli shoira. U Andijonda tug‘ilgan. U yaxshi ma’lumot olgan, adabiyot va tarixni o‘rgangan. Nodira o‘z ijodida Alisher Navoiy an’analarini davom ettirdi. U insonga muhabbatni kuyladi, uning ma’naviy go‘zalligini ochishga harakat qildi. U sharq ayolining hayotiga juda diqqat bilan qaradi, ayolning go‘zalligi va mehribonligini ulug‘ladi. Nodira o‘z she’rlarida shaxsiy hissiy kechinmalari va muhabbatiga bo‘lgan sog'inchi bilan o‘rtoqlashadi:

Dardu alamu g‘ussaki hajrida chekarman

Bu mehnatu g‘am kimdadur, ey ahli muhabbat.

Yuzdin biri Majnunda agar bo‘lsa g‘amimni,

Bir oh ila olamg‘a solur sho‘ri qiyomat.

Uvaysiy (1781-1845) - o‘zbek adabiyotining shoirasi va klassigi. U, shuningdek, Qo‘qon ayollar she’riyatining taniqli vakilasidir. Uvaysiy Marg‘ilonda tug'ilgan. U butun umrini Qo‘qonda o‘tkazgan. U yaxshi ma’lumot olgan, adabiyot nazariyasini mukammal bilgan. Nodiraga she’riy mahoratni aynan Uvaysiy o‘rgatgan. Shoira o‘z ijodida hayotga muhabbatni ulug‘lagan, qonunsizlik, yovuzlik va zo‘ravonlikka qarshi kurashgan.

Dunyoni bukun davr ila davroni g‘animat,

Kelturdi xaloyihniki, mehmoni g‘animat.

...Umringni bahorida muhabbatni sug‘orgil,

Ko‘z mardumini giryai-boroni g‘animat.

Anbar otin (1870-1915) - Qo‘qon lirik she’riyatining beqiyos shoirasi. U Qo‘qonda tug'ilgan va yashagan. U bolaligidan she’riyatga qiziqqan. Uning otasi Farmonqul Uvaysiyning jiyani edi. Anbar otin o‘z ota-onasi haqida shunday deb yozgan:

Otam – Farmonquliyi Marg‘iloniy,

Onam – Ashurbibiyi Qo‘qoniy.

Alar belboqchi – bo‘zchi erdi kasbi,

Hamisha makkayidin erdi noni.

Anbar otin ko‘plab taniqli yozuvchi va shoirlar bilan tanish edi. U o‘z faoliyatida muhim ijtimoiy masalalarni ko‘targan, insonlarning huquqlari uchun kurashgan. Uning asarlari mumtoz adabiyotning yorqin namunasi hisoblanadi.

Odam ersang ma’ni bil dona-dona,

Vatan erur sanga ikkinchi ona.

So‘zlamasdin oldin so‘zingni sina,

Har bir so‘zdur umring ichinda sina.