Navoiy viloyatidagi Toshmasjid majmuasi

4280

Navoiy viloyati, azaldan o‘zining qadimiy me’morchiligi va noyob ziyoratgohlari bilan dong taratgan. Qiziltepa tumanining vangoziy qishlog‘ida ajoyib me’morchilik majmuasi – Toshmasjid barpo etilgan edi.

Toshmajid complex

Bu go‘zal majmua, afsonalarga o‘ralgan qiziq tarixga ega. Ma’lumki ansambl XVI asrda barpo etilgan va masjid, minora, madrasa, hammom va qadimiy qabristondan iborat.

Qabriston, madrasa va hammomning mavjudligi, bu yerda avliyo shaxs dafn etilgan degan xulosa qilishga yordam berdi. Majmuaning markazida, katta hovli joylashgan. Markazda yana juma masjidi joylashgan. San’atshunoslar va tarixchilar, XVI asrda, bu joy yirik sufiylik markazi bo‘lgan deb taxmin qilishmoqda. Ba’zi binolar qayta qurilgan, ba’zilari esa buzib tashlangan.

Toshmajid complex courtyard

Me’moriy uslub nuqtai-nazaridan, majmua Buxoro vohasining eng yaxshi o‘rta asr an’analariga ko‘ra barpo etilgan. Bu joy haqida, tarixchi Badriddin Kashmir o‘zining “ Rivzat ar-Rivzon va Hadiqat al-Gilmon” asarida eslab o‘tgan. U shunday yozgan: “Vangoziy qishlog‘ida vaqt o‘tishi bilan buzilib ketgan Sinchli masjidi bor. Xo‘g‘a sayid Jiboriy eski masjidni buzib o‘rniga g‘ishtdan yangi masjid va uning yonida baland minora qurdirdi”. Yangi masjid qurilishi olti yil davom etib 1580-yilda tugallandi. Bino, ko‘olab ustun va gumbazlari bilan kuydirilgan g‘ishtdan qurilgan. Uning markaziy qismidagi chiroyli mahobatli tuzilishida baland darvoza va katta havorang gumbaz barpo etilgan.

Masjidning umumiy binosida, ikkita katta va o‘n oltita kichik bir xil gumbazli bir kishilik xona bor. Masjidning asosiy qismi sharqqa yo‘nalgan, kirishda esa baland poydevor turibdi. Poydevorning har ikkala tomonida chuqur bo‘lmagan mehroblar bor, uning yuqori qismi gorizontal epigrafik naqshlar bilan bezalgan. Binoning tashqi devorlari, kuydirilgan g'ishtdan fasadga ega.

Minoraning ko‘rinishi kishini hayratga soladi, u uzoqdan ko‘rinib turganligi uchun uni payqamaslik qiyin. Uning balandligi, 24 metr, pastki qismi esa asosgacha -3,8 metr, poydevori toshdan. Minoraning asosini, g‘ishtdan qilingan olti qatorlik rel’eflik belbog‘ bezab turadi, yuqoridagi sakkiz arkalik qafas, pastki qismi va uchlari to‘qilgan naqshli bilan bezalgan Minora, 1583–1586 – yillarda qurilgan.

Minaret of the Toshmajid complex Madaniy meros va me’moriy san’atni asrash nuqta’iy nazaridan, Toshmasjid majmuasi, faqat O‘rta Osiyo uchun emas, balki butun musulmon dunyosi uchun katta qimmatga ega. Agar siz, bu yerda kim dafn etilganligi haqida yoki mahalliy afsonalar bilan tanishmoqchi bo‘lsangiz, barcha diqqatga sazovor joylarni o‘z ko‘zingiz bilan ko‘rish uchun albatta Vangozi qishlog‘iga keeling.