O‘zbekistonni sevib qolgan –Kyudzo Kato

"Men, yaponiyalikman, O‘zbekistonni o‘zimning ikkinchi vatanim deb hisoblayman, bu mamlakatning faxriy fuqarosi ekanligimdan faxrlanaman ..." degan edi bir vaqt o‘zbek jurnalistlariga buyuk olim, arxeolog, Yaponiya Milliy etnologik muzeyining faxriy professori, “Do‘stlik” ordeni faxriysi va Termiz shahrining faxriy fuqarosi, Kyudzo Kato.

Kyuzo Kato 1922 yil 18-mayda Yaponiyada tug‘ilgan. Sofiyaning Tokio universitetiga o‘qishga kirgib, chet tillari fakultetida nemis filologiyasini o‘rgandi.

"O‘sha paytda, ko‘plab tengdoshlarim qatori, men ham falsafaga qiziqardim: unda men ma’naviy qo‘llab-quvvatlash va bu tushunarsiz hayotning ma’nosini izlagan edim", deb yozgan edi u o‘zining tarjimai holida.

Uchinchi bosqichdan so‘ng u Manchjuriyaga armiyaga jo‘natildi, sapyorlik maktabini tugatdi, 252-sonli sapyorlik batalioni ofitseri bo‘ldi. 1945 yil 17 avgustda imperator Xirohitoning "Askarlar va dengizchilarga" nusxasi chiqarildi, shundan so‘ng? Yaponiya armiyasi qarshilikni to‘xtatdi va taslim bo‘lish boshlandi. Leytenant Kyuzo Kato ham asirga tushdi.

To‘rt yil davomida Kyudzo Kato Sharqiy Sibir va Uzoq Sharqning turli mintaqalarida o‘nlab harbiy asirlar lagerlarini almashtirdi.

1950 yilning 17 aprelida Kyudzo Kato o‘z vataniga qaytib keldi, u universitetning uchinchi bosqichiga tiklandi va uni tugatgandan so‘ng u eng yirik ensiklopedik nashriyot "Heibonsya" da ishga kirdi va u erda birinchi ilmiy izlanishlarini boshladi.

Kyudzo Katoning ilmiy ishlari orasida Markaziy Osiyo alohida o‘rin egallagan. 2001 yilda Tokay universiteti nashriyotida u xarobalari Afg‘onistonning Qunduz viloyatida, Amudaryo va Ko‘kchi tutashgan joyda joylashgan Yunon-Baqtriya shahriga bag‘ishlangan "Ai-Xonum" monografiyasini nashr etdi. Ushbu shahar, Markaziy Osiyodagi ellinistik madaniyatning noyob yodgorligidir. Yigirmanchi asrning so‘nggi o‘n yilliklarida Kyudzo Kato O‘zbekistonda, poytaxti Surxondaryo bo‘yidagi, Dalverzintepa hududida mamlakat janubida joylashgan Kushon davri (miloddan avvalgi III - II asrlar - milodiy I - II asrlar) budda yodgorliklari qazishmalarini boshladi.

Ma’lumki, aynan Kushon hukmdorlari buddizmni qabul qilgan va bu dunyoviy dinni O‘rta Osiyo hududida davlat dini sifatida tasdiqlagan. 1998 yilda Termiz yaqinidagi Buddistlarning Qoratepa va Fayoztepa yodgorliklarini qazish ishlarini boshlagandan so‘ng olim, har yili ikki marta, bahor va kuz oylarida, O‘zbekistonga arxeologik tadqiqotlarni davom ettirish uchun kelib turgan.

Ko‘p yillar davomida Professor Kato Dalverzintepa (Surxondaryo viloyatining Sho‘rchi shahri yaqinida) buddizm yodgorliklaridagi o‘zbek-yapon xalqaro arxeologik ekspeditsiyasining tadqiqotlariga rahbarlik qildi.

Katoning ilmiy faoliyati natijalari “Dalvarzintepa shahar xarobasi", "Janubiy O‘zbekistonning qadimiy yodgorliklari” kitoblarida keltirilgan. Ularda yapon arxeologi O‘rta Osiyoda ilk buddizmning tarqalish tarixi haqida hikoya qiladi.

Termiz shahrining faxriy fuqarosi, shuningdek, "Ipak yo‘li chorrahasida", “Evroosiyo tsivilizatsiyasi bo‘ylab sayohat”, “Markaziy Osiyoning taniqli odamlari” kabi ko‘plab ilmiy-tadqiqot ishlarining muallifi bo‘lgan. Uning mashaqqatli mehnati haqida Hatto O‘zbekiston tarixi bo’yicha maktab darsliklarida ham hikoya qilinadi.

25 yildan ortiq vaqt mobaynida olim Fanlar akademiyasi va O‘zbekistonning boshqa ilmiy institutlari bilan yaqin hamkorlik qildi, turli loyihalarda ishtirok etdi, noyob mamlakatimizda arxeologik qazishmalar olib bordi.

Kyudzo Kato, mintaqamizning qadimiy tarixiga chinakam qiziqish bildirgan va Yaponiya bilan mamlakatimiz o‘rtasidagi ko‘p qirrali hamkorlikni faollashtirish tarafdoriga aylangan Quyoshli mamlakati olimlaridan biri edi.

Taniqli olim 2016 yil 12 sentyabrda Surxondaryo viloyatida 94 yoshida olamdan o‘tdi.

Yapon arxeologi Kyudzo Katoning O‘zbekistondagi xotirasi va ilmiy faoliyatini abadiylashtirish maqsadida mamlakatimiz Prezidenti Shavkat Mirziyoev Kato Kyudzo (KKNXTM) nomidagi xalqaro tarixiy muzeyni tashkil etish tashabbusini ilgari surdi. Ushbu muzeyni Termiz shahridagi “Baxt” bog‘i hududida yaratish rejalashtirilgan.

Izoh qoldirish

Fikr qoldirish uchun siz ijtimoiy tarmoqlar orqali kirishingiz kerak:


Tizimga kirish orqali siz qayta ishlashga rozilik bildirasiz Shaxsiy malumot