O‘zbekistonnning o‘simliklar olami

Oʻzbekiston tabiati saxovatli va boy. Ajoyib o‘simlik dunyosi buning yana bir tasdig‘idir. Cho‘l va dashtlar, tog‘lar va pasttekisliklar, to‘qayzorlar va qamish o‘rmonlari go‘zal ko‘llar va daryolar bilan qo‘shilib, o‘zining hayratlanarli manzarasini namoyon qiladi. O‘zbekistonning o‘ta boy florasi manzarali o‘simliklardan tortib dorivor o‘simliklargacha bo‘lgan 4000 dan ortiq turli o‘simlik turlarini o‘z ichiga oladi. Oʻsimlik dunyosining eng koʻp qismi respublikaning togʻ oldi va togʻli hududlarida oʻsadi. Bunday boylikning asosiy sababi turli relyef zonalariga bo‘linishi bo‘lib, bu yerda har bir balandlik zonasi o‘ziga xos iqlimi va o‘ziga xos sharoiti, o‘ziga xos flora rivojlanishi uchun tuproq tarkibining xilma-xilligi bilan ifodalanadi. O‘zbekiston Markaziy Osiyoning markazida joylashgan bo‘lib, qurg‘oqchil zonaning bir qismidir. 

Oʻzbekistonning shimoli va gʻarbini Turon pasttekisligi tekisliklari, janubiy va sharqiy qismini esa Gʻarbiy Tyan-Shan va Pomir-Oloy togʻ etaklari egallaydi. Oʻzbekistonning oʻsimlik landshafti 4 ta baland togʻ dalalariga boʻlingan, har bir dala o‘ziga xos o‘simlik turiga ega: cho‘l va tekisliklar – “cho‘l”, tog‘lar – “tog‘”, tog‘ oldi va adirlar – “adir”, baland tog‘lar – “yaylov”. Cho‘l o‘simliklari tipik shaklda Och va Qarshi dashtlarida uchraydi. Erta bahorda bu yerda choʻl oʻsimligi va hayotbaxsh oʻt, ebelek, gʻujanob, turli piyoz, shuvoq, lola, koʻknori va boshqa bir qancha oʻsimliklar paydo boʻlib, gulli ulkan gilam hosil qiladi. Issiqlik boshlanishi bilan tuproqchil cho‘lning butun yam-yashil gul qoplami yo‘qoladi va kuygan, qizarib ketgan joylarda faqat shuvoq butalari, shuvoq va “sassiquray”ning yolg‘iz poyalari qoladi. Sho‘rxok yerlarda galofitlar - tuzga chidamli o‘simliklarning vakillari o‘sadi. Solonchaklar va shoʻr tuproqlarda bir yillik shoʻrxoʻtlar va eng qimmatli qora saksovul daraxti uchraydi. Qizig‘i shundaki, sho‘r botqoqlarda bahorgi navlar yo‘q va o‘simliklar yoz oxirida paydo bo‘ladi.

Oʻzbekistonda daryolarning vodiylari va tekisliklarida toʻqay, daraxt va buta oʻsimliklari rivojlangan. Ba’zida to‘qay o‘simliklari juda zich bo‘lib, o‘tib bo‘lmaydigan chakalakzorlarni hosil qiladi. Bunday joylarda terak, majnuntol, (jiyda), har xil turdagi butalar - taroqsimon (yulg‘un) va tikanli halimondendron o‘sadi. Bunday hududlarda oʻtlardan qizilmiya, tuya qushqoʻnmasi, qamish, eryantus oʻsadi. Togʻ oldi tekisliklarida mahalliy oʻsimlik dunyosi oʻt va butalar bilan ifodalanadi. Qashqadaryo va Surxondaryo janubida xochbargli oʻsimliklar, dukkakli va donli oʻsimliklarning efemer oʻsimliklari oʻsadi. Vodiylarda lola lolasi, piyozboshi, turli shuvoq, bir yillik shoʻrxoʻr, harmala isriq oʻsadi.Yuqori va quyi togʻ oldi hududlarida – adirlarda koʻp yillik oʻsimliklarning har xil turlari oʻsadi: flomis, kusiniya, ferula, katran, eremurus. Pista va bodom yetish qiyin bo‘lgan joylarda o‘sadi. Bahorda quyi adirlarda lolaqizg‘aldoq, eremurus, lolalar va gulsafsarlar ochiladi. “Yuqori adir”da ko‘p miqdordagi efir moyi va dorivor o‘simliklar: kiyik oti‘, devyasil, limono‘t va boshqa ko‘plab o‘simlik turlari o‘sadi. Toshli yonbag‘irlarda achchiq bodom butalarini tez-tez uchratish mumkin. Past va o‘rta tog‘li hududlar - adirlar efir moyi va ko‘nchilik o‘simliklari bilan qoplanadi: shalfey, zizifora, timyan, rovoch, otquloq kabilar. Bahorda ba’zi tog‘ yonbag‘irlari eremurus va lolalarning go‘zal turlari bilan qoplanadi.

Tog‘li o‘rmonlar mahalliy iqlimning o‘zgarishiga juda moyil bo‘lib, borish qiyin bo‘lgan va qishloq xo‘jaligi uchun yaroqsiz kichik hududlargasiqib chiqarilgan. Bu yerlarda archa daraxtlari keng tarqalgan: daraxtga oʻxshash archa, Zarafshon va yarim sharsimon archa. Past togʻli hududlarda bargli daraxtlardan Turkiston chinori, olxoʻri, olma, doʻlana, pista, bodom oʻsadi. Namligi yuqori bo‘lgan joylarda siz yong‘oq, qayin, terak, tol, tut va Magaleb olchasini uchratishingiz mumkin. Hisor tizmasi togʻ etaklarida subtropik daraxtlar: jig‘a, anor, anjir, xurmo... Pastki togʻlardagi butalar orasida na’matak, zirk, jig‘a kabi turlari keng tarqalgan. Uzum, rovoch, smorodina oʻsimliklari ham uchraydi. 

Oʻzbekistondagi baland togʻ belbogʻlari – “yaylov”lar tik yon bagʻirlari, subalp va alp oʻtloqlari va dashtlari bilan ajralib turadi. Bunday hududlarda turkiston archasi, xantal, itburnu oʻsadi. O‘t o‘simliklari orasida ko‘p yillik o‘simliklari bo‘lgan o‘tloqlar mavjud. Shuningdek, tepalik yoronguli, taran, piyoz, tulkiquyruq, ferula, prangosa oʻtloqlari bor. Qorli togʻ choʻqqilarida oʻsimlik qoplami hududning atigi 30 foiziga tarqalgan, qolgan maydonlarda toshloq tuzilmalar orasida oʻsimlik qoplami ancha siyrak. Kichkina maydonlarda turli xil o‘simliklar gilamidan iborat alp o‘tloqlari bor.

Izoh qoldirish

Fikr qoldirish uchun siz ijtimoiy tarmoqlar orqali kirishingiz kerak:


Tizimga kirish orqali siz qayta ishlashga rozilik bildirasiz Shaxsiy malumot