Sulton Saodat majmuasi – sayidlarning sirli xilxonasi

7662

Termiz shahridan 3 km uzoqlikda, Surxondaryo sohilida ajoyib meʼmoriy yodgorlik joylashgan. Bu qadimgi “sayidlar” oilasi vakillarining oilaviy xilxonasi – “Sulton Saodat” yodgorlik majmuasidir. Majmuaning bu go‘zal nomi arab tilidan tarjima qilinganda “sayidlar hukmronligi” degan ma’noni anglatadi. Termizlik sayidlar Muhammad (S.A.V.) payg‘ambarning bevosita avlodlari hisoblangani bois bu oila azaldan musulmon olamida ehtiromga sazovor bo‘lib kelgan. Sayidlar sulolasiga payg‘ambarning nabirasi Hasan al-Amir asos solgan. ensemble sultan saodat

Olimlarning fikricha, Sulton Saodat majmuasining dastlabki imorati XIII asrda qurilgan. Bu xalifaning birinchi sag‘anasi edi. Biroz vaqt o‘tgach, vayron bo‘lgan Termiz aholisi tomonidan qurilgan ushbu joyda Madinat ar-Rijol shahri paydo bo‘ldi. Butun majmua turli davrlarga oid diniy qurilmalardan iborat.

Me’moriy majmuaning uzunligi 70 metrni tashkil etadi, tor hovlida esa 150 ga yaqin inshoot bo‘lgan. Bizgacha ularning faqat kichik bir qismigina yetib kelgan. Dastlabki majmua masjid va maqbarani o‘z ichiga olgan bo‘lib, ular gumbazlar bilan qoplangan va gumbazli vestibyul shaklidagi ayvon bilan bog‘langan.

Asosiy binoning jabhasi pishgan g‘ishtdan qurilgan. Archa, romb, gullar va turli geometrik shakllar ko‘rinishida terilgan toshlar ayniqsa ajoyibdir. Hozirgi kunda maqbarada faqat to‘rtburchak shaklidagi qabr toshlari saqlanib qolgan.

Bosh masjid ham qabriston bo‘lgan. Maqbaradagi masjidning ichki qismi nafis koshinlar va tillarang naqshlar bilan bezatilgan. Masjidning ichki devorlarida Qur’oni Karimning o‘yib yozilgan satrlari topilgan.

Ansambl bir necha bor qayta ta’mirlangan. Birinchi marta XIV - XV-asrlarda binoning asl koʻrinishi tiklandi, bezaklari dastlabki ko‘rinishiga keltirildi, Termiz sayidlarining nasl-nasabiga oid ilk yozma maʼlumotlardan biri bo‘lgan bitik oʻyib yozildi.

Shuningdek, oʻsha davrda majmuaning gʻarbiy tomonida ikkita monumental bino: darveshlar qarorgohi va xonaqo qurilgan. Keyinchalik, o‘choqlar soniga ko‘ra, xonaqoning binolari oshxona sifatida ishlatila boshlandi.

XIX asrda navbatdagi qayta ta’mirlash ishlari amalga oshirilgan. Uni majmuaning qorovuli va bevosita sayidlar avlodi bo‘lgan mahalliy shayx tashkil qilgan.