Toshkentdagi Xo‘ja Ahror Valiy masjidi

819-yilda arablar istilosidan soʻng yosh amir Yahyo ibn Asad hozirgi Toshkent va Toshkent viloyati yerlarini boshqarish uchun ruxsatnoma oladi. Shahar hududini ko‘zdan kechirar ekan, amir o‘z qo‘l ostidagilar bilan Chorsuning “Eski shahar” hududida, hozirgi kunda ham yaqqol ko‘rinib turgan tepalikda otini to‘xtatdi. “Bu yerda yangi shahar – Shoshkent, Movarounnahrning shimoliy chekkasi bunyod etiladi, – dedi Yahyo. Koʻp asrlar oʻtib shahar sezilarli darajada oʻzgardi, ammo Xo‘ja Ahror Valiy masjidi hamon asosiy qadamjolardan biri boʻlib qolmoqda. Masjid har bir meʼmoriy yodgorlik ham maqtana olmaydgan boy tarixga ega. IX asrdan boshlab masjid tepalikda kub shaklida (muqaddas Ka’ba ramzi) qurila boshlangan. 

Maʼlumki, Toshkent togʻ etaklarida, yaʼni seysmik faollik zonasida qurilgan. Shu sababdan koʻplab oʻrta asr yodgorliklari vayron boʻlgan va zilzilalardan aziyat chekgan. Masjid ham bundan mustasno emas. 1451-yilda Naqshbandiya so‘fiylik tariqatining mashhur shayxi – Ubaydulla Xo‘ja Ahrorning sa’y-harakatlari bilan qadimiy poydevor ustidagi masjid binosi qaytadan qad rostladi. Uning tashabbusi bilan masjiddan tashqari bir qavatli madrasa ham qurildi, ammo afsuski, hozirga qadar saqlanib qolmadi.

Xo‘ja Ahror qadimgi togʻli Bogʻiston qishlogʻida (Chorvoq suv ombori yaqinida) tugʻilganlar. Ajoyib Bog‘iston qishlog‘i solih xalifa Umarning avlodi Shayx Umar Valiy rahbarligida bu yerga tashrif buyurgan yigirma nafar missionerlar uchun vatanga aylandi.

Ona tomondan Ubaydulla toshkentlik hurmat-e’tiborli so‘fiy Shayxontohurning qarindoshi bo‘lgan, demak, Ubaydulla Muhammad payg‘ambar avlodlariga mansub bo‘lgan. Bolaligidanoq yuksak salohiyatini namoyish qila olgan, ibodatga chinakam qiziqish ko‘rsatgan. Jahongashta darveshlar zikrlarida faol qatnashgan. Ajablanarlisi, tez orada yigit qo‘lida aso bilan Movarounnahr hududi bo‘ylab piyoda kezishga qaror qildi. Toshkentga tashrifi chog‘ida Ubaydulla allaqachon taniqli shayx bo‘lgan.

XVIII asrda Toshkent hokimiYunusxo‘ja boshchiligida Ahror Valiy masjidi qayta tiklangan. Ammo 1868-yilda kuchli zilzila tufayli bino jiddiy shikastlangan. Deyarli 20 yil davomida jome masjidi vayrona holatda edi va faqat 1888-yilda Rossiya imperatori Aleksandr III mablag‘lari hisobidan masjid qayta qurildi.1997 va 2003-yillarda masjid zamonaviy qayta ta’mirlash vositalaridan foydalangan holda qayta tiklandi. Hozirda uchta gumbazli bu eng go‘zal bino yirik me’moriy majmuani tashkil etadi va O‘zbekistondagi eng yirik jome masjidlaridan biridir. Undan uncha uzoq bo‘lmagan joyda jome masjidi bilan birgalikda Toshkentning betakror qiyofasini tashkil etuvchi qadimiy Ko‘kaldosh madrasasini ko‘rishingiz mumkin.

Izoh qoldirish

Fikr qoldirish uchun siz ijtimoiy tarmoqlar orqali kirishingiz kerak:


Tizimga kirish orqali siz qayta ishlashga rozilik bildirasiz Shaxsiy malumot