Adabiy turizm

O‘zbekiston adabiyoti o‘zbek madaniyatining eng boy qismidir. Unga turkiy xalqlarning og‘zaki xalq eposi asos solgan. Qadimgi turkiy adabiyot, qadimgi turkiy yozuvning ilk yodgorliklaridan boshlab, o‘zbek adabiyotining ajralmas qismi, shu bepoyon hududda yashagan barcha turkiy xalqlar madaniyatining bir qismidir.

Qadim-qadimdan Alpomish, Afrosiyob, Siyovush va boshqa koʻplab rang-barang xalq ogʻzaki ijodi namunalari haqidagi mashhur rivoyatlar mahalliy xalqlar tomonidan yaratilgan va milliy madaniyatning butun jozibasi va boyliklarini yetkazish maqsadida avloddan-avlodga oʻtib kelgan.

Ilk oʻzbek yozma adabiyotining koʻzga koʻringan namoyandalaridan Yusuf Xos Xojib Bolasogʻuniy (1020-1075) va Mahmud Qoshgʻariy (taxminan 1029-1126). Ularning “Qutadg‘u bilig” (“Saodatga eltuvchi bilim”) va “Devoni lug‘atit-turk” (“Turkiy shevalar lug‘ati”) kabi yorqin asarlari o‘zbek dunyoviy adabiyotining shakllanishiga zamin yaratdi.

O‘zbek badiiy adabiyotining tiklanishida buyuk shoir va mutafakkir, davlat arbobi Alisher Navoiy (1441-1501)ning xizmatlari katta bo‘lgan. Uning bebaho qoʻlyozmalari hozirgacha Davlat Ermitaji, Luvr va Britaniya muzeyi kabi jahonga mashhur muzeylarning koʻplab qoʻlyozma fondlarida saqlanmoqda va dunyoning koʻplab tillariga tarjima qilingan.

Zahiriddin Muhammad Bobur (1483-1530), Boborahim Mashrab (1657-1711), Jomiy (1414-1492), Lutfiy (1367-1466) o‘zbek tarixiy adabiyoti rivojida muhim o‘rin tutdilar. Ular birinchi bo‘lib o‘sha davrning realistik manzarasini tasvirladilar, o‘zbek mumtoz adabiyoti rivojiga beqiyos hissa qo‘shgan avtobiografik va tarixiy asarlar yozdilar.

XVIII asr – XIX asrning birinchi yarmi adabiyotida. ayollar she’riyatining rivojlanishi qayd etilgan. Nodira (1792-1842) va Uvaysiy (1780-1845) ijodi o‘zbek realistik she’riyatida o‘zining munosib o‘rnini egalladi va aynan ular ayollar muhabbat lirikasining rivojlanishiga asos bo‘ldi.

XIX asr – XX asr boshlari Oʻrta Osiyoda Muqimiy (1850-1903), Furqat (1859-1909), Zavqiy (1853-1921), Avaz O‘tar (1884-1919) kabi oʻzbek shoir va yozuvchilari yashab ijod qilganlar. Ularning yangicha ruhdagi asarlari o‘zbek adabiyotining demokratik yo‘nalishiga asos bo‘lib xizmat qildi. Birinchi marta o‘tkir satirik va hajviy asarlar yaratila boshlandi, ularning mavzulari bugungi kunda ham dolzarb hisoblanadi. XX asr boshidagi o‘zbek adabiyoti klassiklaridan Abdurauf Fitrat (1886-1938), Hamza (1886-1938). 1889-1929), Abdulla Qodiriy (1894-1938), G‘afur G‘ulom (1903-1966), Oybek (1905-1968), Hamid Olimjon (1909-1944) kabi adiblarni sanab o‘tish mumkin. Ular o‘z asarlarida feodal jamiyatining eski tuzum odatlari ustidan ochiqchasiga kulib, tanqid qildilar, demokratik va ilg‘or g‘oyalarni, fuqarolik jamiyatini rivojlantirishni targ‘ib qildilar.

XX asr yangi davr oʻzbek adabiyoti tarixida hal qiluvchi davr hisoblanadi. Urushdan keyingi og‘ir yillarga qaramay, sovet madaniyatining gullagan davrida o‘zbek adabiyoti jahon zamonaviy adabiyotining kuchli raqobat va jadal rivojlanishi oqimida o‘z nufuzini yo‘qotmadi. Bu davrdagi oʻzbek mualliflari asarlari asosida nafaqat Oʻzbekistonda, balki xorijda ham filmlar suratga olindi, spektakllar sahnalashtirildi.

O‘zbekiston ajoyib davlat. YUNESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan ko‘pchilik mashhur madaniy yodgorliklar xazinasi nafaqat ulug‘vor me’morchilik, tabiat va diqqatga sazovor yodgorliklar, balki buyuk shoir va mutafakkirlarning bebaho qo‘lyozmalarini ham o‘z ichiga oladi. Bu qoʻlyozmalarning koʻpchiligi yirik diniy markazlar, muzeylar, kutubxona arxivlari va shaxsiy kolleksiyalarda joylashgan.

Sizga o‘zbek adabiy merosining rang-barangligidan bahramand bo‘lishingiz mumkin bo‘lgan ba’zi joylarni taklif etamiz.