Yurt - ko'chmanchi madaniyat makonining namunasi

1451

Yurt - Osiyodagi ko'chmanchi xalqlarning an'anaviy turar joyi. O‘zbekistonda bu turdagi uy-joylar Qoraqalpog‘iston, Surxondaryo va boshqa ko‘plab viloyatlarda keng tarqalgan.

Yurt juda ramziy ma'noga ega. Bu ko'chmanchi uchun nafaqat uy, balki oilalar birlashadigan joy, kuchli orqa va mustahkam qal'adir.

Qoraqalpoqlar qadimdan bir necha turdagi o‘tovlardan foydalanganlar: to‘q kigiz bilan qoplangan oddiy qora-uy yurt va yengil kigiz bilan qoplangan bayramona otau-ui yurt.

Yozda daraxtlar soyasida suv havzalari va ariqlar yaqinida uylar oʻrnatilar, salqinlik uchun namat ochib havo yoʻlagi oʻrnatilar, qishda esa taxta uylar yonida yopilgan hovli qurilar, yoniga esa oʻtov oʻrnatiladi. olov. Bugungi kunda an'anaviy Markaziy Osiyo uyidan faqat yozda foydalaniladi.

Qadimgi ustaxona

Qoraqalpog‘istonda o‘ziga xos Chimboy shahri bo‘lib, u yerda o‘t uy yasaydigan qadimiy ustaxona joylashgan. Bu erda asrlar davomida o'zgarmagan qadimiy texnologiyalardan foydalangan holda uylar yaratilgan.

Ilgari Chimboy savdo markazi boʻlgan, bu yerda katta bozor va savdogarlar uchun omborxona bor edi. Hozir bu shahar oʻzining hunarmandchilik ustaxonalari bilan mashhur boʻlib, ularda xalq amaliy sanʼatining noyob anʼanalari avaylab saqlanib, avloddan-avlodga oʻtib kelmoqda. Shuningdek, yaqin atrofda so‘zani va boshqa to‘qimachilik mahsulotlarini kashta tikish sexi ham mavjud.

O'z ishining ustalari

Azamat Turekeev o'z uyi yasashning nasliy ustasi, o'z ishining chinakam professionali. Faoliyatini Chimboyda temirchilikdan boshlagan. Yurt yasash ishtiyoqini uning otasi O'tebay Turekeev, shuningdek, irsiyat ustasi uyg'otgan. Bolaligidan unga o'zining noyob mahoratining asoslarini o'rgatdi. Ularning ustaxonasida sayyohlar uchun burchak tashkil qilishdi, u yerda siz o'z uylarini noldan yasash jarayoni bilan tanishishingiz mumkin.

Yurt nimadan iborat?

Yurtning g'ayrioddiy dizayni o'ziga xos xususiyatlarga ega. Umuman olganda, uy ma'lum bir tarzda yig'ilgan bir nechta elementlardan iborat. Nafis bloklar aylana shaklida egilgan - uy gumbazining asosi bo'lgan "shanarak" bu erdan savat kabi chiroyli qamish plitalar - devorlar to'qilgan. Shanarak o'zining massasi bilan uyning ramkasini qo'llab-quvvatlaydi, u qishda mo'ri bo'lib xizmat qilgan bo'lsa, hozir oddiy yorug'lik oynasi bo'lib xizmat qiladi.

Konus shaklidagi tomga tonoz nurlarini pastki uchiga egish orqali erishiladi. Yurt devori va tomi keng oq lenta bilan oʻraladi, shundan keyingina tomiga qalin kigiz (kyiz), devorlari (shiy) esa boʻyra bilan oʻraladi.

Qadim zamonlardan beri uyga kirish janubdan boshlangan. Faxriy joy juda qulay va kirish eshigi qarshisida joylashgan edi.

Yurtda har bir buyumning o'z o'rni va amaliy ahamiyati bor. Qoraqalpoqlarda o‘tovning har bir rang-barang naqshli yo‘lagi nafaqat bezak uchun xizmat qiladi, balki uning ramkasi va qoplamasini bir-biriga bog‘lab turadi.

Yurtlar va makon

Dastlab, uylar ko'chmanchi madaniyat makonining modeli bilan aniqlangan. Ko'chmanchilar hayotining ko'p qismi uning mikrokosmosida - o'z uyida o'tgan. Makrokosmos esa uydan tashqaridagi olam edi. Yurt ko'chmanchi xalqlar hayotini ta'minlashning muhim jihatlaridan biri bo'lib, u san'at va qadimiy an'analarning ramzi bo'lgan.

O‘z uy yasashning nasliy ustalari bunday murakkab masalalar haqida o‘ylashganmi yoki yo‘qmi, noma’lum, biroq ular qoraqalpoq xalq hunarmandchiligini qayta tiklashga beqiyos hissa qo‘shmoqdalar.