Muhammad Rahimxon madrasasi

Xivadagi eng mashhur va eng yirik islom maktablaridan biri Muhammad Rahimxon islom maktabidir. Bu maktabning o‘ziga xos jihati shundaki, uning ikkita hovlisi bo‘lgan. Madrasa 1876-yilda ma’rifatparvar podshoh, olimlar va shoirlarning homiysi sifatida tanilgan Muhammad Rahimxonning buyrug‘i bilan Ko‘hna ark qal’asi oldida barpo etilgan. Muhammad Rahimxon madrasasining ko‘chadan kirish eshigi tashqarisida devor va birinchi qavatda hujralar (zen xonalari) bo‘lgan hovliga olib boradi. Bundan tashqari, hovlida maktabning markaziy jabhasiga tomon katta dahliz bo‘lgan ikki qavatli bino mavjud. Madrasaning har bir burchagida yashil mozaik gumbazlar bilan bezatilgan guldasta minoralari bor. Madrasaning jabhasi asosan ko‘k va oq emal bilan qoplangan bo‘lib, u friz (old devorning ichki uchburchak yoki yarim doira maydoni) va ustunlarni bezash uchun ham juda keng qo‘llaniladi. Kirish eshigi tepasida ayvonning shifti shakldor g‘isht bilan qoplangan.

Muhammad Rahimxon ilm-fanga homiylik qilgan, maktabda sinflar, keng va boy kutubxona, qishki va yozgi masjidlar bo‘lgan. Hovli 70 ta hujradan iborat. Bu maktab o‘ziga xos xususiyatga ega. Hujralarning yashash joylaridan tashqari, xonadon ehtiyojlari uchun kichik xona ajratilgan. Muhammad Rahimxon II (1845-1910) - Xiva xonligidagi o‘zbek-qo‘ng‘irotlar sulolasining o‘n birinchi hukmdori. U 1864-yilda hokimiyat tepasiga keldi. Muhammad Rahimxon II Xorazmning so‘nggi mustaqil xoni edi. U ziyoli hukmdor bo‘lgan, yoshligida Xivadagi Muhammadxon arab maktabida tahsil olgan. Uning ustozi atoqli o‘zbek shoiri va tarixchisi Ogaxiy edi. Muhammad Rahimxon II davrida Rossiya, Usmonlilar imperiyasi, Eron va Afg‘oniston bilan diplomatik aloqalar o‘rnatilgan. 1873-yilda qarshiliklarga qaramay xonlik Rossiya protektorati ostida qoldi. 1896-yilda general-leytenant, 1904-yilda otliq general, 1902-yilda imperator Nikolay II xonga “Buyuklik” unvonini berdi. U Rossiyaning ko‘plab nufuzli mukofotlari bilan taqdirlangan.

1. Birinchi darajali Muqaddas Anna Brilliant ordeni (1883);

2. Oq burgut ordeni (1891)

3. Nikolay II Hazrati oliylarining olmosli muhri (1896);

4. Avliyo Aleksandr Nevskiy ordeni (1900);

5. Imperator Nikolay II ning olmosli portreti (1905);

6. Avliyo Aleksandr Nevskiy ordeni olmos emblemasi (1907);

7. Muqaddas Vladimir I ordeni (1908).

Muhammad Rahimxon II ma’rifatparvar podshoh, mashhur shoir va bastakor edi. Feruz adabiy taxallusi bilan she’rlar yozgan. U ko‘plab mashhur adabiy va ilmiy asarlarni o‘zbek tiliga tarjima qilinishini tashkil etgan. Muhammad Rahimxon II davrida Xivada yangi maktablar, masjidlar qurilgan. Maktablardan biri o‘z mablag‘i hisobidan qurilib, uning nomi bilan Muhammad Rahimxon II madrasasi deb atalgan. Shu yillarda tarixchi Ogaxiy Xorazm tarixini yozgan. Xorazmning taniqli namoyandalari qatoriga bastakor, xattot va rassom Komil Xorazmiy (1825-1899) kiradi. Otajon Abdalov Xorazmda Muhammad Rahimxon II homiyligida kitob bosishni tashkil qilgan. 1910-yilda Muhammad Rahimxon II vafot etdi va uning o‘g‘li Asfandiyorxon (1910-1918) hokimiyatga keldi. Muhammad Rahimxon davridagi Xiva xoni arxivlari 1873-yilda Peterburgga keltirilib, keyinchalik P.P. Ivanov tomonidan topilgan.

Izoh qoldirish

Fikr qoldirish uchun siz ijtimoiy tarmoqlar orqali kirishingiz kerak:


Tizimga kirish orqali siz qayta ishlashga rozilik bildirasiz Shaxsiy malumot