Toshkent tarixi

Toshkent – O‘zbekiston poytaxti, Markaziy Osiyodagi eng yirik shahar. Toshkent, O‘zbekistonning ko‘plab shaharlari singari, qadimiy shahardir. Uning yoshi 2000 yildan oshadi. Yozma manbalarda Toshkent tarixi qadimgi davrlarga borib taqaladi. Bu joy mahalliy talaffuzga ko‘ra Choch deb nomlangan. Asosiy shahar Choch, ya’ni  Chochkent yoki Shoshkent deb nomlangan. Keyinchalik bu so‘zning ma’nosi o‘zgardi va Toshkentga aylandi.

Taxminan miloddan avvalgi 2-asrning oxiri – 1-asrning boshlarida Xitoy solnomalarida Chirchik vodiysida Yuni viloyatining shahri borligi haqida ma’lumotlar mavjud bo‘lgan. Olimlarning fikricha, Yuni shahri hozirgi Toshkent hududida joylashgan bo‘lgan.

VI-VII asrlarda Toshkent hududi Choch davlatining tarkibiga kirgan bo‘lib, bu yerda turkiy hokimlar yashagan. 713-yilda birinchi arab qo‘shinlari Shoshga kirdi. Istilo juda zaif edi va shundan keyin o‘nlab yillar davomida Shoshni maliklar boshqargan. Faqat 751-yilda arablar va xitoylar o‘rtasidagi katta jangdan so‘ng, Shoshni egallashga harakat qilgan arablar o‘z g‘alabasini mustahkamladi. O‘sha davrdan Toshkentda bitta noyob yodgorlik – Hazrati Imom maqbarasi saqlanib qolgan.

IX-X asrlarga kelib, shahar savdo va hunarmandchilik markaziga aylandi. Bu yerda tepaliklarda joylashgan qal’a va ichki shahar – shahriston qurilgan bo‘lib, hozir u “Chorsu” eski bozorining markazidir. Qal’aning devorlari ortida saroy va qamoqxona bor edi. Qadimgi qal’a devorining minora qismi Toshkent sirki yonidan yaqin vaqtgacha ko‘rinib turardi. Qal’aning bitta darvozasi shahar chekkasi – rabotga, boshqasi shahristonga olib borardi. Oxirgisi mustaqil devor sifatida topilib, uchta darvozaga ega bo‘lgan.

1220-yilda Chingizxon boshchiligidagi mo‘g‘ullar O‘rta Osiyoni zabt etdilar. Mo‘g‘ullar istilosi paytida mo‘g‘ullar va yangi turkiy ko‘chmanchilar mahalliy aholi bilan aralashib ketdi.

14-asr oxiri va 15-asr boshlarida Toshkent bu kurashning tavsifida juda tez-tez tilga olinib, uning natijasida Amir Temur davlati avval rivojlanib, keyinchalik parchalanib ketadi. Toshkentda saqlanib qolgan ba’zi me'morchilik yodgorliklari, masalan, Shayxontohur mozori yonidagi inshootlar majmuasi ushbu davr bilan bog‘liqdir. Ular orasida Yunusxonning maqbarasi bo‘lib, uning ichki qismi o‘ymakor, tosh yarim ustunlari bilan ko‘rkam qilib ishlangan.

XVI asr boshlarida Toshkent Shayboniyxon tomonidan asos solingan davlat tarkibiga kirdi. XVI asrning ikkinchi yarmida buxorolik Abdullaxon Toshkentni qamal qilishni boshladi va uni egallab oldi. 1723-yilda Toshkent qalmiqlarga bo‘ysundirildi.

XVIII asrning ikkinchi yarmida shahar yana Buxoroning qudratini tan ola boshladi. Bu davrda Toshkent to‘rt qismga bo‘lingan edi. Shahar hokimlaridan biri Yunus boshqa hokimlarga qarshi kurashga qo‘shiladi va hokimiyatni o‘z qo‘liga oladi. Yunus davrida Toshkent shahri devor bilan o‘ralgan edi, chunki shahar doimo Qo‘qon xonligi bilan kurashga dosh berishga majbur edi. Ammo 1810-yilda Toshkent birinchi bo‘lib Qo‘qon xonligi, keyin 1865-yilda rus qo‘shinlari tomonidan egallab olindi.

20-asrning boshlarida shahar o‘zgara boshladi, chunki  o‘ziga xos "Yangi shahar" barpo etildi. Toshkent ikki –  eski va yangi qismlarga bo‘lindi. Biroq 1940-yilga kelib, rejalashtirish loyihasi tuzilib, unga ko‘ra, shaharning ikki qismini birlashtirish ko‘zda tutilgandi. Qayta qurish ishlari natijasida rivojlangan infratuzilmaga ega bo‘lgan ixcham hudud yuzaga keldi. Shahar obodonlashtirildi, taassurot qoldiradigan me’moriy inshootlar, xozirgi kungacha ko‘rish mumkin bo‘lgan xiyobonlar, istirohat bog‘lari barpo etildi.

So‘nggi yillarda Toshkent yangilanish va qayta qurishni boshdan kechirdi. Bugungi Toshkent – bu qadimiy va boy tarixga ega zamonaviy industrial va iqtisodiy megapolisdir.

Izoh qoldirish

Fikr qoldirish uchun siz ijtimoiy tarmoqlar orqali kirishingiz kerak:


Tizimga kirish orqali siz qayta ishlashga rozilik bildirasiz Shaxsiy malumot