Xiva tarixi

Xivaga yetib borgach, birinchi bo‘lib ko‘radigan narsangiz bu Ichan-Qal’ani o‘rab turgan ulkan mudofaa devori bo‘ladi. Devorlari ortida haqiqiy voqelik tuyg‘usi butunlay yo‘qoladi. 25 gektar maydonda sehrli Xiva joylashgan bo‘lib, uning yoshi 2500 yildan oshadi. Shahar Buyuk Ipak yo‘li shimoliy tarmog‘ining markazi bo‘lgan edi.

Xiva shahri, avvaldan me’morlar tomonidan o‘ylanganidek, o‘ziga xoslikni saqlab qolgan oz sonli shaharlardan biridir. Xiva – bu "tirik" yodgorlik, muzey shahardir.

Afsonalardan biriga ko‘ra, qadimiy shaharga muqaddas kitoblardagi Nuhning o‘g‘li Som tomonidan asos solingan. U sahro o‘rtasida quduq qazishni boshlaydi. Yo‘ldan o‘tgan karvonlar va savdogarlar hayratlanarli darajada mazali suvni tatib ko‘rishadi va "hevah", ya’ni "qanday yaxshi" deb qo‘yishadi. Mana shunday qilib bu ajoyib shahar paydo bo‘ladi.

Ulug‘vor inshootlar, o‘yma eshiklar va ustunlar, nihoyatda go‘zal binolar – bular qadimgi yashirilgan mazmunga ega kitoblardir. Xiva o‘z tarixida gullab yashnashni ham, qulashni ham boshdan kechirdi. Shahar Ahamoniylar davlati tomonidan bosib olingan. 305-yildan 995-yilgacha Xiva Xorazm davlatining tarkibiga kirgan.

IX-XI asrlar davomida Xivani bir qancha qudratli sulolalar boshqargan. Shahar madaniyat va ma’rifat markazi bo‘lgan. Bu yerda astronomiya, matematika, kimyo va boshqa sohalarda ko‘plab o‘quv muassasalari va yirik ilmiy markazlar mavjud edi.

1220-yilda shahar Chingizxon tomonidan vayron qilingan va uzoq vaqt davomida halokatli oqibatlardan qutula olmagan. 1511-yilda Xiva Shayboniylar davlatining tarkibiga kirdi, 1598-yilda esa shahar Xiva xonligining poytaxtiga aylandi.

Eng hashamatli ulug‘vor binolarning qurilishi XVIII va XX asr boshlariga to‘g‘ri keldi. O‘shanda Xiva Qo‘ng‘irotlar sulolasi boshqaruvi ostida edi. 1763-yilda Xorazmda hokimiyatga qo‘ng‘irotlar urug‘ining yorqin vakili Muhammad Amin keldi. Uning qo‘li ostida Xiva qisqa vaqt ichida O‘rta Osiyoning ma’naviy markaziga aylandi. Uning sharofati bilan dunyo ko‘pgina qayta tiklangan binolarni, jumladan Ichan-Qal’aning devorlari va minoralari hamda mashhur Juma masjidini ko‘rdi.

XIX asrning o‘rtalarida Olloqulixonning tashabbusi bilan Dishan-Qal’aning mudofaa doirasi qurilgan. Shunday qilib, Xiva o‘zida ikkita shahar: tashqi Dishan-Qal’a va ichki Ichan-Qal’ani birlashtiradi.

1873-yilda Xiva rus qo‘shinlari tomonidan bosib olinadi. Xivaning barcha me’moriy yodgorliklari saqlab qolingan. Endi bu ajoyib shahar YUNESKO himoyasidadir.

Izoh qoldirish

Fikr qoldirish uchun siz ijtimoiy tarmoqlar orqali kirishingiz kerak:


Tizimga kirish orqali siz qayta ishlashga rozilik bildirasiz Shaxsiy malumot