Ibn Battuta izidan

Bu sayohatchini venetsiyalik savdogar Marko Polo bilan solishtirishadi. Agar Marko Polo nasroniy obyektlar haqida so‘z yuritgan bo‘lsa, unda bu sargardon, musulmon qabrlari va muqaddas shayxlar haqidagi taassurotlari bilan o‘rtoqlashgan.

Uning ismi Ibn Battuta. U XIV asrning birinchi yarmida islom olamining barcha mamlakatlarini aylanib chiqishga muvaffaq boʻlgan diniy sayohatchi, ziyoratchi va savdogar. Uning “Shaharlar mo‘jizalari va sargardonlik mo‘jizalarini tafakkurga tuhfa” asari o‘sha davr voqealari va shaharlari haqida hikoya qiluvchi muhim qo‘llanma bo‘ldi.

Ibn Battuta 120 ming kilometrdan ortiq masofani bosib o‘tgan so‘nggi universal amaliyotchi geografdir. Uni ko‘pincha yolg‘onchilikda ayblashdi, uni “Nayrangboz” deb atashdi, shuning uchun uning sayohatlari juda mahoratli va qiziqarli yozilgan. Ammo bir qator tadqiqotchilar va tarixchilarning fikricha, Ibn Battutaning ta’riflari “o‘rta asrlar nayrangbozlik fantaziyasining mevasi emas, balki tasvirlangan o‘lka va xalqlarni bevosita kuzatish natijasidir”.
Ibn Battuta “musulmon olimi” sifatida sayohat qilgan, bu, shubhasiz, uning “Rihla” janrida – oʻrta asr arab geografik adabiyotida yozilgan asarida oʻz ifodasini topgan. Uning ta’riflarida mo‘jizalar, muqaddas joylar, so‘fiy shayxlarining qabrlari haqida hikoya qilinadi. Shunisi e’tiborga loyiqki, sayohatchi mo‘g‘ul qo‘shinlari bosqinidan bir asr o‘tib mamlakatlarga tashrif buyurgan, ammo shunga qaramay, bir vaqtlar gullab-yashnagan voha shaharlari o‘sha vaqtga qadar tiklanmagan edi. Masalan, Buxoroda barcha shahar qal’alari vayron qilingan, Samarqandda esa aholining chorak qismi nobud bo‘lgan.

Asta-sekin, XIV asrning 30-yillariga kelib, karvon yo‘llari tiklana boshladi. Bu davrda Ibn Battuta Oʻrta Osiyoda boʻladi. U o‘z yozuvlarida Movorounnahrga tavsif bergan, xususan, hukmdorlar, ularning boshqaruv usullari, shaharlar tuzilishi, oddiy odamlarning turmush tarzi, urf-odat va an’analarini tasvirlab bergan.

Sayohatchining o‘zi haqida biografik ma’lumotlar juda kam. Ma’lumki, u Marokashda hurmatli shayx oilasida tug‘ilgan, Berber qabilasidan bo‘lgan, madrasada tahsil olgan. Ibn Battuta yetarlicha mablag‘ yetishmay, mashhur musulmon ulamolarini tinglash uchun Makkaga o‘qishga borishga qaror qildi. Shu tariqa tadqiqotchining buyuk sayohati boshlangan.

Sayohat qiyin, sarguzashtlarga boy bo‘lib chiqdi. U 1325-yildan 1354-yilgacha qisqa uzilishlar bilan davom etdi. Ibn Battuta Sahroi Kabirdan o‘tib, Tunis, Misr, Saudiya Arabistoni, Quddus, Damashq, Bag‘dod, Tabrizda bo‘ldi. Turli yillarda Afrika, Uzoq Sharq, Yaman, Sharqiy Afrika, Kichik Osiyo, Oltin Oʻrda, Hindiston va Xitoyda ham boʻlgan. Yakuniy sayohat yo‘nalishlari Granada, Marokash va Mali edi.

1333-1335-yillarda. Ibn Battuta Urganch, Buxoro, Qarshi, Samarqand va Termizda boʻlib, Oʻrta Osiyo boʻylab yurgan. Sayohatchi o‘z yozuvlarida me’moriy yodgorliklarni, mashhur joylarni, muqaddas narsalarni batafsil tasvirlab bergan.Sayohatchi Urganch haqida shunday dedi: “Bu go‘zal bozorlari, keng ko‘chalari, ko‘plab binolari va ta’sirchan manzaralari bilan turkiylarning eng buyuk, eng go‘zal, eng katta shahri. Shahar aholisining ko‘pligi tufayli hayot bilan gavjum va u dengizga o‘xshaydi”.

Ibn Battuta tug‘ilgan joyi go‘zal Xiva shahri bo‘lgan avliyo Najmiddin Kubroni ham tilga olgan. U Xorazm hukmdori Qutludumur tomonidan qanday kutib olingani haqida batafsil so‘zlab berdi: sargardon sharafiga ziyofat uyushtirildi, meva-chevalarga boy dasturxon yozildi, g‘ayrioddiy mo‘jizalar uyushtirildi.

Sayohatchi Xorazmda uch hafta turgach, janubga Buxoroga yo‘l oladi. Tadqiqotchi o‘rta asrlardagi Buxoroni boyligi bo‘yicha Misrning Fustat shahri bilan, bozorlarning ko‘pligi va binolarning zichligi bo‘yicha esa Damashq bilan qiyoslaydi. U yerda Sayf ad-Din Boharziy maqbarasini ziyorat qildi.

Hoji Buxoro bilan yaqindan tanishgach, Naxshab (hozirgi Qarshi) shahriga yo‘l oladi. Naxshabda sayyohni Chingizid Tarmashirin chodirda qabul qilgan. Keyin Ibn-Battuta Samarqandga tashrif buyurdi. Shohi-Zinda majmuasi, Qusam ibn Abbos maqbarasi alohida taassurot qoldirdi. U Samarqand haqida shunday yozgan edi: “Samarqandliklar har dushanba va juma kuni kechqurun shu qabrni ziyorat qilish uchun boradilar. Tatarlar ham unga tashrif buyurishadi; katta miqdorda xayr-ehson qiladilar va sigir, qo‘chqor, dirham va dinor olib kelishadi; bularning barchasi ziyoratchilarni davolashga, ishchi xodimlar va muborak qabr saqlashga sarflanadi”.Zamonaviy O‘zbekiston hududi bo‘ylab sayr qilishning oxirgi nuqtasi Termiz shahri edi. Yozuvchi Termizdan bug‘doy va arpa qanday olib chiqilishini tilga oldi. Termizda “asosiy va muhtaram shayxlardan biri, ko‘p yer va bog‘larning egasi, pulini ziyoratchilarni davolash uchun sarflovchi fazilatli shayx Azizxon” koshonasida qo‘nim topdi.

Bugun sizga buyuk sayyoh va ziyoratchi Ibn Battuta izidan hayratlanarli sarguzasht qilishingizni tavsiya qilamiz: Urganch ➡️ Xiva ➡️ Buxoro ➡️Qarshi ➡️ Samarqand ➡️ Termiz.Buyuk Ipak yo‘lining tarixiy shaharlari bo‘ylab sayohat qilib, siz islom va turkiy xalqlarning an’analari saqlanib qolgan ajoyib madaniyat bilan tanishasiz. Yuqorida tilga olingan meʼmoriy obidalar va ziyoratgohlarni koʻrishingiz mumkin boʻladi. Bundan tashqari, siz o‘tov lagerlarida qolishingiz va sayohatchining 29 yil davomida yashagan ko‘chmanchi hayotini o‘tkazishingiz mumkin.

Izoh qoldirish

Fikr qoldirish uchun siz ijtimoiy tarmoqlar orqali kirishingiz kerak:


Tizimga kirish orqali siz qayta ishlashga rozilik bildirasiz Shaxsiy malumot